تاریخ انتشار: 1398 فروردین
تصمیم‌گیری چیست؟!
انسان همیشه در جریان زندگی در حال انتخاب کردن است. انتخاب هایی که خوب یا بد سرنوشت او را رقم می زنند. اصلا شما تا امروز چه قدر به این انتخاب کردن مداوم فکر کرده اید؟! یک روز معمولی را در نظر بگیرید: شما باید انتخاب کنید که ساعت 7 از خواب بیدار شوید یا 10؛ وقتی از خانه بیرون می روید باید بین پیاده روی تا سرکار و اتوبوس یکی را انتخاب کنید. برای کارهای روزمره دیگر هم ماجرا به همین شکل است. اما زندگی فقط به این انتخاب های ساده منحصر نمی شود. ما در جریان زندگی و به خصوص کار مجبور به تصمیم گیری هم هستیم. طبیعی است که همه ما دوست داریم تصمیم های درست و سازنده ای بگیریم.
در واقع تصمیم گیری مهارتی است که به ما کمک می کند در موقعیت های چندگزینه ای، در زمان درست، دست به یک انتخاب مناسب بزنیم. بنابراین هرچه این مهارت بیشتر در ما رخنه کرده باشد، دقت ما در جریان تصمیم گیری بالاتر رفته و احتمال خطا را کم می کند. این یعنی تصمیم گیری فرآیندی ذهنی برای انتخاب یک اقدام از میان اقدامات جایگزین است و می تواند آینده ما را رقم بزند. با این تعریف به این فکر کنیم که همه ما گاهی در شرایطی قرار می گیریم که تصمیم گیری برایمان سخت، پیچیده یا غیرممکن می شود. این شرایط ممکن است به دلیل اهمیت مسئله یا دلهره ای باشد که آن موقعیت برایمان به وجود آورده است. به هر حال در دیدی کلی به نظر می رسد برای اینکه بتوانیم در هر موقعیتی تصمیم درست را پیدا کنیم، دو راه بیشتر پیش روی ما نیست: شهود یا استدلال.
روند شهودی یعنی استفاده از ندای درونی. شهود ریشه ای در واقعیت ندارد و نمی توان با خیال راحت به آن تکیه داد. روند شهودی به طور کل از درک، برداشت و گاهی تجربیات ما سرچشمه می گیرد. در مقابل شهود روند استدلالی وجود دارد که از شواهد، جمع بندی اطلاعات و آمار استفاده می کند. با این توضیح شاید به نظر برسد که روند استدلالی حتما نتیجه می دهد و باید شهود را از رده خارج اعلام کنیم. اما محققان می گویند هر دو روش بسیار کارآمد است اگر ما جایگاه را درست تشخیص داده باشیم. این یعنی شهود زمانی روش قابل قبولی برای تصمیم گیری محسوب می شود که ما در مقابل تصمیمی ساده یا سریع قرار گرفته باشیم؛ تصمیمات پیچیده تر نیازمند روش های استدلالی، رسمی و ساختاریافته تر هستند. با این حال تلفیق هر دو روش از همه چیز بیشتر نتیجه می دهد.
تصمیم گیری چند نوع است؟!
فاکتورهای متفاوتی برای تقسیم بندی انواع تصمیم گیری وجود دارد. اما سه دیدگاهِ زمان، پیچیدگی و میزان اهمیت مهم ترین فاکتورهایی هستند که باید آن ها را در نظر گرفت. بر این اساس می توان گفت تصمیم گیری می تواند احساسی، اضطراری، اجتنابی، تقدیری، منطقی و ... باشد. در تصمیم گیری های احساسی، عواطف و هیجانات انسان نقش تعیین کننده دارند؛ این یعنی قدرت تفکر به کل کنار گذاشته می شود و مسلما از آینده نگری خبری نیست. تصمیم گیری اضطراری معمولا در شرایط استرس زا اتفاق می افتد. یعنی گاهی انتخاب و اضطراب آن قدر به هم نزدیک می شوند که ما مجبور به تصمیم گیری فوری هستیم. در چنین شرایطی هم احتمال زیادی وجود دارد که تصمیم گرفته شده بدون فکر باشد. در تصمیم گیری اجتنابی شما مدام در حال فرار از موقعیت انتخاب هستید. تصمیم گیری تقدیری زمانی اتفاق می افتد که شخص مهارتی برای حل مساله و انتخاب ندارد و به همین دلیل همه چیز را به قضا قدر نسبت می دهد. این افراد شکست ها و موفقیت ها را شانس و اقبال می دانند. در تصمیم گیری مطیعانه فرد منتظر نظر دیگران باقی می ماند و به این ترتیب اهداف خود را نادیده می گیرد. این افراد همیشه از پیامد انتخاب هاشان شانه خالی می کنند. در برابر همه اینها تصمیم گیری منطقی و استدلالی وجود دارد که هرچند خالی از شهود و تجربه نیست، اما تمامی جوانب را در نظر می گیرد. محققان حوزه مدیریت این نوع تصمیم گیری را سالم ترین نوع انتخاب می دانند.
تصمیم گیری استدلالی چند مرحله دارد؟!
- برای یک تصمیم گیری منطقی و صحیح فرد باید مراحل زیر را پشت سر بگذارد:
- شناخت دقیق و کامل صورت مساله
- جمع آوری اطلاعات درباره تمام جوانب مساله
- پیدا کردن تمام گزینه های موجود
- ارزیابی گزینه های مختلف و رد گزینه های بی نتیجه
- انتخاب بهترین گزینه از میان همه.
- تصمیم گیری
- اقدام و عمل به تصمیم اخذ شده
در مطلب بعدی کلون درباره تصمیم، راه های تبدیل خودمان به یک تصمیم گیرنده خوب را بررسی خواهیم کرد.