تاریخ انتشار: 1397 آبان
توران میرهادی مادر ادبیات کودک ایران
توران میرهادی در سال 1306 از یک مادر آلمانی و پدر ایرانی در تهران متولد شد. مادرش بعد از ازدواج به ایران آمد و تا آخر عمر هم در ایران ماند. میرهادی در مصاحبه ای گفته است: «مادرم اصرار داشت من کشاورزی یا باغبانی بخوانم و مرتب می گفت همه که نباید دکتر و مهندس بشوند، باغبان هم لازم داریم... من اما به زیست شناسی علاقه داشتم...» خواهر و برادر توران در اتریش پزشکی می خواندند و توران هم در کودکی فکر می کرد در نهایت قرار است یک پزشک حاذق بشود، نه باغبان!
میرهادی در دانشکده علوم دانشگاه تهران، رشته طبیعی را شروع کرد اما در سال دوم تصمیم گرفت در اروپا درسش را ادامه بدهد. او در نوزده سالگی، (درست یک سال بعد از اتمام جنگ جهانی دوم) تحصیل در رشته روان شناسی و تعلیم و تربیت دبستانی را در «دانشگاه سوربن» فرانسه آغاز کرد. همین مساله باعث شد که او بعدها بتواند در مدارس ابتدایی پاریس کارآموز شود. در همان سال های دور از وطن بود که به او خبر دادند برادر کوچکش، فرهاد، در تصادف رانندگی فوت کرده است و این بزرگ ترین غم دوران عمرش بود! «همان جا با خودم قرار گذاشتم بعد از برگشت به ایران هرکاری که می توانم برای زنده نگه داشتن یاد برادرم انجام دهم.».
میرهادی پس از چهارسال تحصیل در فرانسه به ایران بازگشت: «یک روز پدرم صدایم کرد و گفت توران تو حیفی با این کارهایت. گفتم چرا؟! مگر من چه کار می کنم؟! گفت تو رفته ای درس خوانده ای، تجربه پیدا کرده ای و آمده ای و شده ای یک معلم ساده توی یک دبستان!!!» شاید انگیزه اصلی توران از باز کردن یک کودکستان به نام «فرهاد» به همین جمله ها برمی گشت. کودکستان کوچک فرهاد با دو کلاس در کنار خانه کودکی های میرهادی دایر شد و این آغاز رشد او بود.
با پایه‌گذاری صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) که پس از جنگ جهانی دوم برای کمک به کودکان جنگ‌زده به وجود آمده بود و با دور شدن از سال‌های جنگ، بهداشت و آموزش عمومی کودکان را هدف می‌گرفت، تمام ذهن توران را به خودش مشغول کرده بود. درست در همین زمان بود که او در کنار لیلی ایمن، معصومه سهراب، توران اشتیاقی و بسیاری دیگر که بیشتر از زنان دانش‌آموخته و فرهنگی ایران بودند، نظامِ نهاد کودکی را پایه ریزی کرد. این گروه در عرصه آموزش و پرورش در نقش مشاوران برجسته، به تحول نظام آموزشی کمک رسانده و در عرصه ادبیات کودک، ناشران بزرگ را تشویق به انتشار کتاب های کودکان می کردند. کاری که تا آن زمان هیچ مفهومی نداشت. اصلا انگار هیچ کس به فکر نوشتن برای بچه ها نبود. آنها سرانجام توانستند طرح راه‌اندازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به تصویب برسانند. در عرصه آموزش کودکان روستایی هم با پایه‌گذاری سپاه دانش به آموزشیاران این نهاد آموزش و مشاوره داده و با فراگیر شدن آموزش ابتدایی و راه‌اندازی نشریه‌های پیک (پیک دانش‌آموز، پیک معلم و پیک خانواده) توانستند محتوای آموزشی را با فعالیت‌های خلاق و فرهنگی پیوند دهند. این گروه با کار در نشریه‌های سراسری و گروهی در تغییر نگاه و اندیشه به کودکان برای جامعه بزرگسالان بسیار موفق بودند.
توران میرهادی شصت و چند سال در گستره آموزش و پرورش با رویکرد توجه به فرهنگ و ادبیات کودکان تلاش کرد. همسرش (محسن خمارلو) هم بیست وپنج سال مجتمع آموزشی تجربی فرهاد را اداره کرد. این مجتمع یکی از آموزشگاه‌های تجربی ایران بود که اهداف و کارکردهای آموزش و پرورش مدرن در آن تجربه و ارزیابی می شد. توران به همراه لیلی ایمن (آهی) از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک هم بوده است. او همچنین از سال ۱۳۵۸ (خورشیدی) سرپرستی تدوین و تألیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را نیز برعهده داشت. به همین خاطر است که میرهادی را «مادر ادبیات کودک و نوجوان در ایران» می دانند.
توران میرهادی در پی یک دوره کوتاه بیماری، سرانجام در روزهای پایانی آبان ماه ۱۳۹۵ در سن ۸۹ سالگی، درگذشت.
کتاب شناسی توران میرهادی
- فهرست کتاب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان. [تهران]: شورای کتاب کودک، ۱۳۴۷.
- دو گ‍ف‍ت‍ار: ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه آم‍وزش‍گ‍اه‍ی و نقش آن در ای‍ج‍اد ع‍ادت به مطالعه. توران خمارلو (میرهادی). [ب‍ی جا: ب‍ی ن‍ا]، ۱۳۵۷.
- گ‍ذری در ادبیات کودکان. ت‍ال‍ی‍ف لیلی ایمن (آهی)، توران خمارلو (میرهادی)، مهدخت دولت‌آبادی. -- تهران: شورای کتاب کودک، ۱۳۵۷.
- ج‍س‍ت‍ج‍و در راه‍‌ه‍‌ا و روش‌های تربیت. توران میرهادی (خمارلو). تهران: آت‍ل‍ی‍ه، ۱۳۶۲.
- فرهنگنامه کودکان و نوجوانان. پ‍دیدآورن‍ده شورای کتاب کودک؛ زی‍رن‍ظر ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی (خمارلو)، ای‍رج ج‍ه‍ان‍ش‍اه‍ی. تهران: ش‍رک‍ت ت‍ه‍ی‍ه و ن‍ش‍رف‍ره‍ن‍گ‍ن‍ام‍ه کودکان و نوجوانان،۱۳۷۱ - .
- کتاب کار م‍رب‍ی کودک: ب‍رن‍ام‍ه کار س‍الان‍ه م‍رب‍ی در م‍ه‍د کودک وک‍ودک‍س‍ت‍ان. ن‍وش‍ت‍ه توران خمارلو (میرهادی). تهران: نشر آگه، ۱۳۷۰.
- آن که رفت، آن که آمد. ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی (خمارلو)؛ نقاشی از مهرنوش معصومیان. تهران: فاطمی (واژه)، ۱۳۷۷.
- مادر و خ‍اطرات پ‍ن‍ج‍اه سال زن‍دگ‍ی در ایران. توران میرهادی و س‍ی‍م‍ی‍ن ض‍راب‍ی. تهران: نشر قطره، ۱۳۸۳.
- توران میرهادی. توران میرهادی. تهران: دی‍ب‍ای‍ه، ۱۳۸۶.