تاریخ انتشار: 1397 دی
هفت قلم آرایش چیست؟!
باورتان بشود یا نه صورت های کشف شده در هفت تپه خوزستان نشان داده است که زنان در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، لب و گونه شان را قرمز می کرده اند. آنها چشمانشان را هم با آرایش زیباتر می کردند. در بسیاری از مکتوبات یونانیان هم از آرایش ایرانیان باستان صحبت شده است. به هر حال با گذشت سال ها این آرایش خودش را به صورتی حرفه ای تر میان زنان قدیم ایران جاگیر کرده بود. زنان ایرانی (پس از ازدواج) اجازه هفت قلم ارایش کردن را پیدا می کردند.
بعضی از اصطلاح های زبانی را آن قدر شنیده ایم که برایمان عادی شده است؛ انگار دیگر به معنی واقعی آنها فکر هم نمی کنیم. «هفت قلم آرایش» یکی از همین اصطلاحات است. هیچ می دانید از کجا وارد زبان ما شده است؟! آرایش در زمان قدیم ایران منحصر به هفت ماده آرایشی بوده است: سفیدآب، سرخاب، سرمه، حنا، وَسمه، زَرَک و خال؛ در واقع این ها ارکان هفت گانه بَزَک بوده اند.
1. سفیدآب چیست؟!؛ اولین مورد از هفت قلم آرایش:
سفیدآب یا روشور پودر یا توپی سفید بوده است که آن را به صورت خود می مالیدند. سفید آب در واقع یک لایه بردار لطیف است که می تواند پوست را روشن و سفید کند. همین حالا هم شما می توانید از اولین عطاری اطراف منزتان یک بسته سفید آب سنتی تهیه کنید و از آن برای لایه برداری استفاده کنید. با استفاده از سفیدآب سلول های مرده از روی سطح صورت پاک شده و پوست شما بسیار عمقی تمییز می شود. سفیدآب های قدیمی را از ترکیب گل سفید و نخاع گوسفند تهیه می کردند. کاربرد سفیدآب در واقع برای زمان قبل از آرایش است. یعنی زنان با سفید آب صورتشان را برای آرایش آماده می کرده اند.
2. سرخاب چیست؟!
سرخاب، غازه یا گلگونه که در ادبیات کلاسیک فارسی از آن زیاد یاد می شود، گردی سرخ رنگ بوده است که برای زنده نگه داشتن رنگ و رو آن را به گونه ها می مالیدند. درست همان چیزی که ما امروز به عنوان رژگونه از آن استفاده می کنیم. سرخاب یکی از گیاهان دارویی است که امروز هم در طب سنتی کاربردهای خودش را دارد. گل این گیاه که شبیه خوشه انگور سیاه است، رنگی قرمز و شاد دارد. هنوز هم در استان گیلان می توانید در فصل بهار و تابستان خوشه های انگوری سرخاب را در گوشه و کنار جاده ها و مزرعه ها به راحتی پیدا کنید. فقط این را بدانید که سرخاب خوردنی نیست و دانه های سمی دارد. زنان قدیم میوه سرخ رنگ این گیاه را با آفتاب خشک کرده و پودر می کردند. امروز ما می دانیم که این پودر برای از بین بردن التهاب های پوست و جوش ها بسیار مفید است. از سرخاب برای خوش رنگ شدن لب هم استفاده می شده است.
3. سرمه چیست؟!
سرمه یا کُحْل یک ماده آرایشی است که در زمان قدیم از ترکیب دوده و سوختۀ دانه های روغنی مثل بادام درختی و فندق به دست می آمده است. سرمه را مانند خط چشم به پشت پلک می کشیده اند. سرمه همان چیزی است که بعدها اسمش را روی یکی از رنگ ها گذاشتیم: سرمه ای؛ یعنی رنگی مشکی که برق آبی دارد. قبل از ایرانیان یعنی حدود ۳۵۰۰ قبل از میلاد، ملکه ها در مصر از سرمه برای زیبایی چشمشان استفاده می کردند. البته آنها سرمه را نگهبان چشم در برابر بیماری ها می دانستند. استفاده از سرمه هنوز هم در میان بسیاری از ایرانیان رواج دارد.
4. حنا چیست؟!؛ یکی از مهم‌ترین اقلام در هفت قلم آرایش قدیم:
حنا برای رنگ کردن مو و ناخن ها در میان ایرانیان رواج داشته است. این گیاه در واقع به جای لاک ناخن و رنگ موی امروزی استفاده شده است. حنا گیاهی بسار مفید است که علاوه بر رنگ دهی به مو، ناخن و پوست خواص ضد قارچ، ضد ویروس، ضد آفتاب و مسکن دارد. هنوز هم بسیاری از مادربزرگ ها از حنا برای رنگ دادن به موهایشان استفاده می کنند. حتی دختران جوان برای برنزه شدن پوست از مخلوط آب و حنا (به مدت کوتاه) روی بدنشان استفاده می کنند.
5. وسمه چیست؟!
وسمه که برای پرپشت تر نشان دادن و گاهی قرینه سازی ابروها استفاده می شده است، از گیاهی به همین نام گرفته می شده است. گیاه وسمه (از خانواده شب بو) بسیار زیبا و خوش عطر است. در واقع کاربرد وسمه درست مانند ریمل ابرو برای پر کردن ابروها ست. هنوز هم این گیاه در طب سنتی کاربردهای خاص خودش را دارد و به خاطر داشتن رنگدانه های قوی آبی و بنفش تیره، در صنعت رنگرزی استفاده می شود.
6. زرک چیست؟!
زرک، زرورق یا گردی طلایی رنگ بوده است که آن را با دسته ای مو (درست مانند قلمو) به صورت می مالیدند. زرک درست مانند پنکیک یا پودر شاین در میان لوازم آرایش جدید است. زرک برای زیبایی مو هم کاربرد داشته است.
7. خال چیست؟!؛ آخرین قلم از هفت قلم آرایشی قدیم:
خال نقطه ای پر رنگ کنار لب بالا (سمت چپ) و لب پایین (سمت راست) بوده است که برای زیبایی صورت از آن استفاده می شده است. خال را با سرمه، وسمه یا حنا روی صورت ناشی می کرده اند.